Kost de kaas dan helemaal niets meer?
Het NOS Journaal had op donderdag 6 augustus 2015 een item over de kaasprijzen. De kaaspakhuizen liggen vol en er wordt minder kaas verkocht aan het buitenland. Daarom dalen de kaasprijzen. Dat werd op dramatische wijze in beeld gebracht in een grafiek. Op het eerste gezicht lijkt het of een kilo kaas helemaal niets meer kost. Dat komt omdat de grafiek niet goed is gemaakt.
De grafiek maakt duidelijk dat de kaasprijzen dalen. In augustus bereikt de prijs van een kilo Goudse kaas de onderkant van de grafiek. Je zou dan kunnen denken dat kaas helemaal niets meer oplevert. Om te begrijpen wat er echt aan de hand is, moet je de verticale as van de grafiek goed bekijken. Dan zie je dat de prijs van een kilo kaas is gedaald tot 2 euro, en niet 0 euro.
Bovenstaande grafiek is een typisch voorbeeld van een veelgemaakte fout bij grafieken: de as begint niet bij het nulpunt, maar bij een willekeurige andere waarde. Daarom zien fluctuaties er veel spectaculairder uit dan ze in werkelijkheid zijn.
Je kunt bovenstaande grafiek repareren door de verticale as wel bij 0 te laten beginnen. Dat is gedaan in de grafiek hieronder. Er is nog steeds sprake van een dalende kaas prijs, maar het beeld is minder dramatisch. Bovendien kun je uit deze grafiek de terechte conclusie trekken dat de kaasprijs is gehalveerd.
Het niet bij het nulpunt laten beginnen van een as is een veelgemaakte fout. Soms wordt dat zelfs bewust gedaan om een verkeerd beeld te creëren. Fox News is daarvan een bekend voorbeeld. Deze rechtse, conservatieve Amerikaanse nieuwszender laat geen mogelijkheid onbenut om de regering van president Barack Obama in een kwaad daglicht te zetten. Zelfs grafieken worden daarvoor gemanipuleerd.
Het was een van de belangrijke doelen van Obama om het systeem van gezondheidsverzekeringen te hervormen. Daarvoor was een nieuwe wet ingevoerd: de Patient Protection and Affordable Care Act. Die wet verplicht iedere Amerikaan een zorgverzekering af te sluiten. En de zorgverzekeraars mogen niemand weigeren. In de volksmond wordt deze wet Obamacare genoemd.
De Republikeinen zijn fel tegen de wet. Daarom probeerde Fox News de invoering van Obamacare af te schilderen als een volledige mislukking. De regering Obama mikte erop dat op 31 maart 2014 zo’n 7 miljoen Amerikanen zich moesten hebben aangemeld voor de nieuwe zorgverzekering. Dus probeerde Fox News met de grafiek hieronder aan te geven dat dit doel bij lange na niet was gehaald.
Het verschil tussen de twee staven in het staafdiagram is inderdaad behoorlijk groot. Maar een blik op de cijfers leert dat in feite het verschil helemaal niet zo heel groot is: er zijn al 6 miljoen aanmeldingen en dat is maar 1 miljoen minder dan de doelstelling. De staven weerspiegelen dus helemaal niet de werkelijke cijfers. Dat komt omdat de verticale as niet bij 0 begint. Dat is niet eenvoudig vast te stellen omdat die verticale as helemaal geen schaalverdeling heeft. Daarmee is dit een bijzonder slechte grafiek. Als je niet goed oplet, wordt je al snel op het verkeerde been gezet.
Er was veel kritiek op de grafiek van Fox News. Dat leidde ertoe dat Fox de grafiek een paar dagen later (op 1 april 2014) corrigeerde. Tijdens het programma erkende Fox News dat het in de fout was gegaan.
De grafiek hieronder is de gecorrigeerde grafiek. Er is nu een keurige schaalverdeling bij de verticale as. En die schaalverdeling begint, zoals het hoort, bij 0. Het verschil tussen beide staven is veel minder groot. De grafiek geeft nu een veel realistischer beeld van de situatie.
Fox News heeft zo langzamerhand al een hele traditie opgebouwd van foute en misleidende grafieken. Ze zijn allemaal bedoeld om de regering Obama in een kwaad daglicht te zetten. Pas dus op met de grafieken van Fox News.
