Hoezo het beste ziekenhuis?
Elk jaar publiceert Elsevier in samenwerking met onderzoeker Peter Lagendijk een ranglijst van de beste ziekenhuizen in Nederland. Die lijst kan op veel belangstelling van de media rekenen. Gezondheidszorg is belangrijk.
Als je onverhoopt naar een ziekenhuis moet, is het fijn om te weten hoe goed of slecht de ziekenhuizen in de buurt zijn. Het is dan wel van vitaal belang dat een dergelijke ranglijst van ziekenhuizen een goed beeld geeft van de werkelijkheid. Helaas rammelt de lijst van Elsevier methodologisch aan alle kanten. Tot die conclusie komt ook de MOA, de Nederlandse Marktonderzoek Associatie) in een doorlichting van de onderzoeksaanpak.
Door de gebrekkige onderzoeksopzet moeten grote vraagtekens worden gezet bij de betrouwbaarheid van de uitkomsten. Er zijn enkele belangrijke problemen. In de eerste plaats zijn er grote twijfels met betrekking tot de representativiteit van de personen die de vragenlijst van Elsevier hebben ingevuld. Per ziekenhuis is één e-mail gestuurd. Daarin wordt elke ziekenhuis gevraagd de enquête uit te zetten onder alle in het ziekenhuis werkzame personeel, zoals bestuurders, specialisten en verpleegkundigen. De onderzoekers hebben dus geen enkele controle wie de vragenlijst invult, en hoeveel betrokkenen de vragenlijsten invullen. Er is in het onderzoek in hoge mate sprake van zelfselectie. De praktijk heeft ondertussen wel geleerd dat je dan geen betrouwbare uitspraken kunt doen.
Uiteindelijk hebben bijna 5,000 mensen de vragenlijst ingevuld. Dat lijkt op het eerste gezicht veel, maar als dat uitsmeert over bijna alle ziekenhuizen, dan zijn dat maar weinig waarnemingen per ziekenhuis. Zelfs als de vragenlijst objectief en correct zou zijn ingevuld, krijg je daarmee geen nauwkeurig oordeel over dat ziekenhuis.
In de tweede plaats is er een probleem met wat er wordt gevraagd. In de enquête worden geen objectieve feiten geregistreerd, maar meningen van de betrokkenen over hun eigen ziekenhuis en over maximaal drie andere ziekenhuizen. Het is nog maar de vraag of de respondenten voldoende en juiste informatie hebben over andere ziekenhuizen. En het is ook de vraag of ze objectief kunnen zijn over hun eigen ziekenhuis. Het lijkt voor de hand te liggen dat het eigen ziekenhuis er vaak beter af zal komen. Anders ging men immers wel bij een ander, beter ziekenhuis werken!
Een bedenkelijk aspect van dit onderzoek is nog dat ziekenhuizen erop wordt gewezen dat ze zichzelf te kort doen als ze niet meewerken aan het onderzoek. Ze werpen dan immers de verdenking op zichzelf dat ze slecht zijn. Natuurlijk is het beter om mee te doen. Je kunt dan immers zelf de medewerkers uitzoeken die de enquête invullen. Zo kun je de uitkomsten aardig manipuleren.
De MOA concludeert, dat de uitkomsten van dit onderzoek onbetrouwbaar zijn. Dit lijkt de enige juiste conclusie. Dit soort onderzoek is wetenschappelijk niet verantwoord.
