PeilingPraktijken

‘For more than a decade oil income and consumer spending have delivered growth to Vladimir Putin’s Russia. Not any more’. Aldus het begin van een artikel in the Economist van 22 November 2014. In het artikel staat een grafiek waarin de auteurs proberen aan te geven hoe de sancties doorwerken in de Russische economie. Die grafiek is behoorlijk suggestief. Daarom is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie ervan.

Een grafiek kan een krachtig hulpmiddel om het verloop van allerlei verschijnselen in de tijd weer te geven. Ook voor statistische ‘leken’ kan een grafiek heel bruikbaar zijn. Een goede grafiek is dus heel effectief, maar een foute grafiek kan je ook makkelijk op het verkeerde been zetten.

De grafiek hierboven lijkt te suggereren dat er een sterke relatie is tussen de prijs van de olie en de waarde van de Russische roebel. Vanaf, pakweg, januari 2014 vallen de grafieken vrijwel over elkaar heen.
Er zijn een paar zaken niet zo fijn aan deze grafiek. In de eerste plaats heeft de grafiek twee verticale assen, een as voor de olieprijs en een as voor de waarde van de roebel. Beide assen hebben een andere schaalverdeling, waardoor beide lijnen moeilijk vergelijkbaar zijn.

In de tweede plaats beginnen de assen niet bij 0, terwijl dat wel zo hoort. De linker as begint bij 70 en de rechter as bij 50. Door het weglaten van stukken van beide assen lijkt het verloop van beide verschijnselen veel spectaculairder dan het in werkelijkheid is.

In de derde plaats is de schaalverdeling van de rechter verticale as omgekeerd. Als je omhoog gaat, neemt de waarde af in plaats van toe. Je moet ook even goed lezen om te begrijpen wat een waarde betekent: het aantal roebels dat je krijgt voor één dollar. Dus naarmate je hoger komt op de as, krijg je minder roebels voor je dollar, wat overeenkomt met een toenemende waarde van de roebel. Misschien was het voor de interpretatie beter geweest om het aantal dollars per roebel (of per 1000 roebel) af te zetten, en daarmee een oplopende schaal te maken.

Ten slotte is ook nog een andere waarschuwing op zijn plaats: als twee verschijnselen met elkaar gecorreleerd zijn, dan betekent dat niet automatisch dat er ook een causaal verband is. Het hoeft niet zo te zijn dat het ene verschijnsel veroorzaakt wordt door het andere. Beide verschijnselen zouden bijvoorbeeld kunnen worden veroorzaakt door een heel andere verschijnsel dat niet is gemeten.