PeilingPraktijken

Er zijn in Amsterdam 570 duizend banen. Waar wonen de werknemers die in deze banen werken? Die vraag stelde het CBS zichzelf. Uit het antwoord bleek dat minder dan de helft van die werknemers in Amsterdam zelf woonden. Die informatie werd zichtbaar gemaakt in een soort cirkeldiagram. Je kunt dat echter beter doen met een staafdiagram of een dotplot.

Het CBS onderscheidt 11 regio’s rondom Amsterdam en dus heeft het cirkeldiagram 11 sectoren. Heel wat van die sectoren zijn ongeveer even groot. Daarom is het lastig ze met elkaar te vergelijken. Om toch te kunnen vergelijken, zijn de percentages er bij gezet.

Het is ook niet zo eenvoudig om uit te vinden welke sector bij welke regio hoort. Daarvoor moet je in de onoverzichtelijke legenda de corresponderende kleur zien terug te vinden. Dat valt niet mee als er vier tinten blauw en drie tinten groen zijn. Je moet voortdurend met je ogen heen en weer tussen de cirkel en de legenda.

Vanwege bovenstaande tekortkomingen raden veel deskundigen het gebruik van cirkeldiagrammen af. Ze noemen maar één situatie waarin een cirkeldiagram niet onredelijk is: er mogen niet meer dan zes sectoren zijn en het moet vooral gaan om het tonen van de aandelen van de categorieën in het geheel (en niet om onderlinge vergelijking).

Er is een goed alternatief voor het cirkeldiagram en dat is het staafdiagram. In de grafiek hieronder staat een staafdiagram voor de gegevens uit het bovenstaande cirkeldiagram. Het is eenvoudig om de omvang van de verschillende categorieën met elkaar te vergelijken. Het is niet meer nodig om verschillende kleuren te gebruiken. Eén kleur volstaat. Er kan geen verwarring meer optreden. Verder biedt de grafiek voldoende ruimte om de namen bij de categorieën te zetten. Daardoor hoef je niet meer hen en weer tussen de grafiek en de legenda.

Al in 1984 deed William Cleveland onderzoek naar de beste manier om dit soort informatie grafisch weer te geven. Het ging hem om het vinden van een vorm waarin je de informatie simpel en goed kunt interpreteren. Hij kwam tot de conclusie dat je dit het beste kon doen met een dotplot.

Hieronder staat een voorbeeld van een dotplot. Daarin staan weer dezelfde gegevens over waar de Amsterdamse werknemers wonen. Er is een stippellijn voor elk categorie (hier regio). De positie van het symbool (hier een blauw cirkeltje) geeft de waarde in corresponderende categorie aan.

Uit het onderzoek van Cleveland bleek dat de dotplot vooral effectief is als er veel categorieën zijn. Misschien is het een goed idee om bij het maken van grafieken eens wat vaker aan de dotplot te denken.