Deze grafieken zijn bepaald geen kampioenen
Een meerderheid (58%) van de voetballiefhebbers ziet het liefst dat Feyenoord landskampioen wordt. Dat bleek op 12 mei 2017 (vlak voor het einde van de competitie) uit een peiling van EenVandaag (in samenwerking met NOS Studio Sport) onder ruim 17.000 leden van het Opiniepanel. 38 % van de respondenten hoopt dat Ajax kampioen wordt. De uitkomsten van de peiling worden ook in de vorm van grafieken weergegeven. Die grafieken zijn echter erg slordig.
Wie hoopt u dat kampioen wordt? Feyenoord of Ajax? Dat was de belangrijkste vraag in de peiling. De grafiek met de antwoorden op deze vraag staat hieronder. Kennelijk hoopt 58% dat Feyenoord kampioen wordt en 38% hoopt op Ajax. Er is gepoogd een soort staafdiagram te maken, waarbij de staven zijn vervangen door cirkels met de logo’s van de clubs. Dat mag, maar dan moet je er wel voor zorgen dat de omvangen van die cirkels corresponderen met de bijbehorende percentages. Helaas is dit niet het geval.
In onderstaande grafiek is de Feyenoord-cirkel 1,9 keer zo groot als de Ajax-cirkel. Kijken we naar de percentages, dan moeten we constateren dat de 58% voor Feyenoord slechts 1,5 keer zo groot is als de 38% voor Ajax. De cirkels suggereren dus een veel groter verschil tussen Feyenoord en Ajax dan de werkelijke percentages.
De bekende grafisch deskundige Edward Tufte bedacht al in 1983 Lie Factor (Liegfactor) om de aan te geven hoeveel de grafiek liegt bij het weergeven van allerlei zaken. De Liegfactor krijg je door de weergegeven waarde te delen door de werkelijke waarde. In een goede grafiek is de liegfactor altijd 1. Bij de vergelijking van Feyenoord en Ajax is de Liegfactor 1,9 / 1,5 = 1,3. Dus het logo van Feyenoord is een factor 1,3 te groot afgebeeld. Kortom, de grafiek is suggestief. Hij geeft het verschil tussen beide clubs groter weer dan het is.
Een grafiek als hierboven kun je simpeler en helderder maken door een gewoon staafdiagram te gebruiken. Dat is gebeurd bij een andere grafiek uit dezelfde peiling. Die toont de antwoorden op de vraag wie men verwacht dat kampioen wordt. De logo’s zijn nu alleen gebruikt om de verschillende staven aan te duiden. Dat is goed. De lengtes van de staven zouden overeen moeten komen met de bijbehorende percentages. Helaas is hier ook iets misgegaan.
In de grafiek hierboven is de Feyenoord-staaf 2,25 keer zo groot als de Ajax-staaf. Kijken we naar de percentages, dan zien we dat de 68% voor Feyenoord 2,96 keer zo groot is als de 23% voor Ajax. De staven suggereren dus een veel kleiner verschil tussen Feyenoord en Ajax dan de werkelijke percentages. De Liegfactor is gelijk aan 2,25 / 2,96 = 0,76. Het verschil tussen de staven is dus kleiner weergegeven dan het in werkelijkheid is.
Deze twee grafieken laten weer eens zien dat je voorzichtig moet zijn met allerlei toeters en bellen in grafieken. Houd het maar simpel. Door slordigheden als hierboven beschreven loop je het risico op het verkeerde been te worden gezet.
