PeilingPraktijken

Op 3 oktober 2017 moest minister Hennis van Defensie aftreden. Aanleiding was een ongeval met een ondeugdelijke granaat. Daardoor vonden twee militairen de dood en raakte een derde gewond. Er waren nog meer problemen bij defensie. De vraag kwam op of deze problemen veroorzaakt zijn door het steeds maar afnemende defensiebudget. Diezelfde dag ging het daarover in het programma Nieuwsuur. Tijdens de uitzending toonde het programma onderstaande grafiek. En dat is een nogal tendentieuze grafiek.

Zo op het eerste gezicht lijkt er sprake van een dramatische afname van het percentage van de begroting voor defensie. Aan het einde van de lijn, in pakweg 2013, lijkt dat percentage zelfs bijna nul te zijn. De conclusie kan niet anders luiden dat het inderdaad dramatisch is gesteld met de uitgaven voor defensie.

Maar als je wat beter lijkt naar de grafiek, dan valt op dat de verticale as niet bij 0 procent begint, maar bij 1 procent. Daardoor worden de verschillen opgeblazen en krijg je een te spectaculair beeld van de ontwikkeling.

Merk overigens op dat in de grafiek niet is uitgelegd welke grootheid op de verticale as is afgezet. Dat zou wel moeten. We gaan er maar vanuit dat dit de omvang van de defensiebegroting is als percentage van het Bruto Binnenlands Product (BBP).

Dat rommelen met de assen kom je vaker tegen. Dat kan per ongeluk gebeuren als de grafiek door een vormgever wordt gemaakt die geen verstand heeft van grafieken. Maar het kan ook bewust gebeuren in een poging de uitkomsten van een onderzoek te manipuleren. Wat bijvoorbeeld te denken van onderstaande grafiek die in april 2016 in de Daily Mail stond. Door te rommelen met de verticale as werd het verschil tussen voor- en tegenstanders van Brexit opgeblazen. Bedenk hierbij dat de krant een voorstander van Brexit was.

Nieuwsuur haalde de gegevens voor zijn defensiegrafiek bij de Nederlandse Defensie Academie. Dat staat keurig vermeld onder de grafiek. Die organisatie heeft zelf ook een grafiek gemaakt. Die grafiek staat hieronder. Daarin begint de verticale as wel keurig bij 0. Daarin is er nog steeds sprake van een daling, maar die verloopt rustiger dan in de grafiek van Nieuwsuur.

Je kunt je afvragen waarom Nieuwsuur niet gewoon deze grafiek heeft gebruikt in het item over Hennis. Waarom moest hij worden vervangen door een veel spectaculairder, maar minder objectieve grafiek?