PeilingPraktijken

Op 9 september 2018 waren er parlementsverkiezingen in Zweden. Die verkiezingen trokken de aandacht van veel internationale media. De reden was dat de rechtse-populistische anti-immigratiepartij Sverigedemokraterna (Zweden Democraten) het heel goed deed in de verkiezingscampagne. Volgens sommige analisten zou die partij wel eens de grootste van het land kunnen worden. Ook de VRT, de Vlaamse openbare omroep, bracht de uitslag op haar nieuwswebsite VRT NWS. Helaas was de grafiek in dit item erg slecht. Lezers/kijkers konden daardoor vrij eenvoudig op het verkeerde been worden gezet.

Het staafdiagram hierboven toont de uitslag zoals gebracht door de VRT. In het blok ‘Centrum-links’ zijn alle centrum-linkse partijen samengenomen. En het blok ‘Centrum-rechts’ bevat alle centrum-rechtse partijen. De Zweden Democraten zijn een losse partij.

Het grootste probleem van de grafiek is dat de lengtes van de staven niet correct zijn. Als je naar de grafiek kijkt, dan valt op dat de Zweden Democraten het wel erg goed hebben gedaan. De partij lijkt bijna evenveel stemmen gekregen te hebben als elk van de blokken. Dat klopt echter niet. Als je naar de percentages kijkt, dan moet je de conclusie trekken dat Zweden Democraten minder dan de helft hebben gekregen van beide blokken. De gele staaf is dus veel te groot getekend.

De grafiek geeft ook verder weinig uitleg. Er staat niet aangegeven wat er op de verticale as is uitgezet. Er zijn geen schaalwaarden te zien. En de roosterlijnen helpen ook niet echt. Je zou denken dat die lijnen op mooie waarden van, bijvoorbeeld, 10% van elkaar te staan. Dat lijkt echter niet zo te zijn. Maar wat stellen die roosterlijnen dan wel voor?

Een cosmetische ongerechtigheid is nog dat het percentage voor de Zweden Democraten is afgerond op een gehele waarde (18). Dat afronden heeft niet plaats gevonden bij de blokken. Het was consistenter geweest ook bij de Zweden Democraten de niet afgeronde waarde te zetten (17,6).

In de grafiek hieronder zijn de fouten gerepareerd. De lengtes van de staven komen nu overeen met de percentages stemmen. De lengte van de gele staaf is aanzienlijk korter. De verticale as is benoemd en het is nu duidelijk welke waarden bij de roosterlijnen horen. Bij de Zweden Democraten staat nu 17,6.

Zo zou de grafiek er hebben moeten uitzien in het nieuwsitem van de VRT. Veel deskundigen stellen nog een verbetering voor en dat is het draaien van de grafiek. De staven worden dan horizontaal getekend. Dat is gedaan in de grafiek hieronder.

Voordelen van zo’n staafdiagram zijn dat er geen verwarring optreedt met een ander type grafiek (het histogram). Ook is er meer ruimte is om teksten bij de staven te zetten. Dat maakt de grafiek leesbaarder.

Een grafiek is een nuttig instrument voor het overbrengen van de ‘statistische boodschap’ in de gegevens. Dat moet echter wel zorgvuldig gebeuren. Anders zet je de gebruikers van de grafiek op het verkeerde been.