PeilingPraktijken

Op zaterdag 13 oktober 2018 had het consumentenprogramma Kassa van BNNVARA een item over ongelukken met scootmobielen. Het programma noemde de scootmobiel het gevaarlijkste vervoermiddel in Nederland. In het programma werden enkele grafieken vertoond. Daarbij was ook onderstaand lijndiagram. Die toont (onder anderen) het percentage scootmobieldoden in het totaal aantal verkeersdoden. Er lijkt sprake te zijn van een zorgelijk grote stijging van scootmobieldoden. De lijn in de grafiek stijgt immers snel. Klopt dit allemaal wel?

Met de grafiek van Kassa is van alles mis. In de eerste plaats is er gerommeld met de verticale as. De as begint bij 3% (het percentage scootmobieldoden in 2010) en eindigt bij 6% (het percentage scootmobieldoden in 2016). Dat zijn de enige twee waarden die zijn gebruikt. Door de as te laten beginnen met de kleinste waarde (3%) en te laten eindigen bij de grootste waarde (6%) krijg je in de grafiek de grootst mogelijke stijging te zien. Het percentage scootmobieldoden lijkt hierdoor spectaculair gestegen. Merk op dat door deze aanpak elke stijging van percentages er in de grafiek hetzelfde uitziet: de lijn loop altijd van het kleinste naar het grootste percentage.

Een tweede probleem is dat het verloop het percentage als rechte lijn is weergegeven. Dat kan ook niet anders, want er zijn maar twee waarden gebruikt voor de grafiek (3% en 6%). De makers hebben geen gebruik gemaakt van de percentages in de tussenliggende jaren. Die zijn eenvoudig te vinden in de Statline-databank van het CBS.

Een derde probleem is de achtergrond van de grafiek. De foto van de achterkant van een scootmobiel verstoord het aflezen van de grafiek. De grafiek is duidelijker als je deze’ chart junk’ weghaalt.

In de grafiek hieronder zijn een aantal zaken gerepareerd. De verticale as begint nu bij het natuurlijke nulpunt (0%) en loopt door tot het maximum van 100%. Daardoor kun je verloop van het percentage scootmobieldoden beter in het juiste perspectief bekijken. Het is nu een maal een bescheiden verschijnsel. Het aandeel in het totaal aantal verkeersdoden is maar klein. Je moet het niet groter maken dan het is.

Alle tussenliggende percentages zijn nu meegenomen in de grafiek. Je kunt zien dat het verloop geen rechte lijn is. Hij schommelt heen en weer. Er is sprake van een langzame stijging. Merk op dat het percentage scootmobieldoden in 2015 groter was dan in 2016 (6,6% tegen 6,0%). Dus daar is het percentage gedaald. Je kunt je afvragen hoe het verloop verder in de tijd zal zijn.

Nadat je de grafiek hierboven hebt bekeken, zou je de schommelingen nog nader kunnen bekijken. Je zou dan in tweede instantie kunnen inzomen op de onderkant van de grafiek. Voor de verticale as begin je wel weer bij 0%, maar stopt bij een lagere waarde dan 100%. Neem bijvoorbeeld 10%. Dan krijg je de grafiek hieronder. Die geeft meer inzicht in de schommelingen . Het is een vrij regelmatig patroon. Dat lijkt een goede reden voor nader onderzoek.

In de lijngrafiek verbind je de opeenvolgende punten door rechte lijnstukken. Het is de vraag of dat realistisch is. Het is onwaarschijnlijk dat het percentage verkeersdoden zo gelijkmatig oploopt (of afloopt) van jaar tot jaar. Misschien is het wel beter om de lijngrafiek te vervangen door een staafdiagram, zoals hieronder is gebeurd.

Het is mooi dat het programma Kassa grafieken gebruikt voor het in beeld brengen van allerlei verschijnselen. Vooral die ‘kamerbrede’ grafieken doen het goed. Maar dan moeten ze wel op een verantwoorde wijze worden gemaakt. Tijd voor een cursusje?