PeilingPraktijken

Op 10 november 2018 waren er gemeenteraadsverkiezingen in Slowakije. Twee dagen eerder, op 8 november was een embargo op politieke activiteiten van kracht geworden. Dat embargo bleef van kracht tot aan het einde van de verkiezingsdag. Hoe zit het eigenlijk met embargo’s op peilingen in Europa?

Kandidaten die meededen aan de verkiezingen in Slowakije moesten op 8 november 2018, om 7:00 uur stoppen met hun politieke activiteiten. Ze mochten geen pamfletten meer uitdelen, geen politieke bijeenkomsten meer organiseren en ook geen politieke bijeenkomsten bijwonen. Het embargo gold ook voor politieke activiteiten op het internet, inclusief sociale media. Materiaal dat al eerder online was gezet, mocht blijven staan.

De Slowaakse overheid kan niets doen tegen politici die deze regels op de sociale media overtreden. Er kunnen geen boetes worden opgelegd. Ook kunnen de autoriteiten weinig doen tegen politieke activiteiten op het internet vanuit het buitenland. Organisaties die de wet overtreden kunnen wel een boete van maximaal 10.000 euro krijgen. Voor politieke partijen is de boete aanzienlijk hoger, namelijk maximaal 300.000 euro.

Voor peilingen gelden nog strengere regels: er is een embargo van twee weken voor het publiceren van de resultaten van peilingen. Meer details over het Slowaakse embargo op politieke activiteiten zijn te vinden in de The Slovak Spectator van 8 June 2018.

Hoe is het in de rest van de wereld? In 2012 is door Robert Chung van de Universiteit van Hong Kong een inventarisatie gedaan van embargo-regels is de wereld. De tabel hieronder geeft een overzicht van landen in Europa met een embargo. Embargo’s op peilingen variëren van 1 dag tot 15 dagen. Merk op dat deze inventarisatie uit 2012 stamt. Er kunnen ondertussen veranderingen zijn geweest.

Hoe is de situatie in Nederland? Er lijkt geen embargo te zijn. Voor de zekerheid toch maar even contact opgenomen met de Kiesraad. Volgens die Kiesraad is in de Kieswet niets geregeld over peilingen. Je zou dus zelfs op de verkiezingsdag zelf een peiling kunnen houden en publiceren. Volgens de Kiesraad is er echter wel een ‘gentlemens agreement’ onder de peilers niet op de dag van stemming, gedurende de openingstijden van de stemlokalen, peilingen te publiceren. Daarnaast is het verboden om de kiezer in het stemlokaal nog in zijn keuze te beïnvloeden (art. J 36 Kieswet). Het gaat dan bijvoorbeeld om een radio die aanstaat in het stemlokaal of het ophangen van posters van politieke partijen.

Een enkele keer beginnen de politici over een embargo op peilingen. In 2001 bepleit het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA in het maandblad Christen-Democratische Verkenningen het instellen van een embargo op peilingen. Voordeel van zo’n tijdelijke enquêtestilte zou zijn dat peilingen een minder dominante rol gaan spelen. Er is meer rust en aandacht voor de inhoud.
In 2003 stelt Jan de Bas in een artikel in Trouw voor om een embargo in te stellen. Vanaf een maand voor de verkiezingen zouden opiniepeilingen verboden moeten zijn. Dan kunnen kiezers zich nog enkele weken verdiepen in het politieke gedachtegoed van een partij. En zo gaat de macht van de opiniepeilers terug naar de kiezers.

In 2012 geeft SP-lijsttrekker Emile Roemer in het tv-programma Buitenhof aan dat er moet worden nagedacht over een verbod op peilingen in de laatste weken voor de verkiezingen. Volgens hem haal je daarmee de hype weg.

Is het instellen van een embargo op peilingen nu goed of slecht? Voordelen van een embargo zijn:

• Een embargo biedt de kiezers de mogelijkheid om alle rust hun mening te bepalen zonder daarbij lastig te worden gevallen door allerlei opdringerige campagneactiviteiten.
• Er zijn goede en slechte peilingen. Slechte peilingen met ‘fake’ uitkomsten kunnen je, zonder dat je er erg in hebt, op het verkeerde been zetten. Dit probleem kan zich niet voordoen bij een embargo.

Nadelen van een embargo zijn:

• Het instellen van een embargo op peilingen zou je kunnen zien als een inperking van de vrije meningsuiting.
• Het is nog maar de vraag of een embargo op online peilingen werkt. Die kunnen niet worden tegengehouden als ze in het buitenland worden opgezet en uitgevoerd.

Gezien de genoemde nadelen van een embargo lijkt het niet waarschijnlijk dat het ooit in Nederland ingevoerd zal worden. En als het toch gebeurt, dan vast een embargo van hooguit een dag. En dan kan je je afvragen of zo’n embargo wel zoden aan de dijk zet.