Waarom toch weer een cirkeldiagram?

In januari en februari 2021 waren er grote verschillen te zien tussen het aantal toegediende Corona-vaccines in de Europese landen. Vooral de Engelse kranten maakten duidelijk dat het Verenigd Koninkrijk daarbij aan kop lag. Op 1 februari 2021 presenteerde de Daily Mail Online onderstaand cirkeldiagram. Hij bevat het aantal toegediende vaccines in 21 Europese landen. Het is de stand op 26 januari 2021. Dit cirkeldiagram heeft een aantal tekortkomen. Hij roept de vraag op waarom niet een veel eenvoudiger en veel leesbaarder staafdiagram is gebruikt.

Cirkeldiagrammen (taartdiagrammen) hebben een aantal problemen. Die maken het lastig de informatie in een dergelijke grafiek op een correcte manier te interpreteren. Het eerste probleem is dat een cirkeldiagram niet goed werkt als er teveel sectoren (taartpunten) zijn. Dat speelt ook in de grafiek hierboven. Hij bevat gegevens over 21 Europese landen. Er zijn dus 21 sectoren en vele daarvan zijn erg klein. Er is eigenlijk geen ruimte voor al die sectoren. Ook de teksten bij de sectoren (namen van de landen en aantal vaccines) zijn nauwelijks leesbaar. Er is noodgedwongen een te klein lettertype gebruikt. Op een PC zijn die teksten met moeite leesbaar en op een smartphone zijn veel teksten helemaal onleesbaar.

Een tweede probleem is dat het cirkeldiagram een driedimensionaal perspectief heeft gekregen. Daardoor is het lastig om de verschillende sectoren (taartpunten) met het oog te vergelijken. De taartpunten aan de voorkant (Turkije, Italië en Duitsland) lijken nog groter dan ze al zijn. Dat komt omdat dat ook de voorkanten (diktes) van de sectoren zichtbaar zijn. Je krijgt de indruk dat de sector van Italië veel groter is dan die van Spanje, terwijl het verschil toch niet heel groot is. Bij de sectoren aan de achterkant zijn de diktes niet zichtbaar. Daardoor lijken ze kleiner dan ze zijn. Het beeld dat deze 3D-grafiek oproept, is verwrongen. Kijk maar eens naar de sectoren van Polen en Italië. De sector van Italië zou ongeveer twee keer zo groot moeten zijn als die van Polen, maar in de grafiek lijkt het verschil veel groter. Kortom, je moet driedimensionale grafieken vermijden.

Een derde punt van aandacht is het gebruik van kleur. In een cirkeldiagram moet je de verschillende sectoren van elkaar onderscheiden door gebruik van verschillende kleuren. Daarbij moet je ervoor zorgen dat niet sommige kleuren feller zijn dan andere kleuren, want dan zouden de bijbehorende sectoren teveel de aandacht trekken. Het geel van Turkije en het oranje van Duitsland lijken hier wat te fel. De kleuren zijn in deze grafiek verder niet functioneel. Het is niet zo dat een bepaalde kleur een bepaalde betekenis heeft. In tegendeel, kennelijk zijn na België (met de wijzers van de klok meegaand) de kleuren op. Dus begint de ontwerper van de grafiek opnieuw met dezelfde reeks kleuren.

Er is een heel goed alternatief voor het cirkeldiagram, en dat is het staafdiagram. Het staafdiagram hieronder toont dezelfde informatie als het cirkeldiagram van Daily Mail Online. Er is gekozen voor een staafdiagram met horizontale staven. Dat biedt meer mogelijkheden om teksten in de grafiek op te nemen. Dat leidt tot een eenvoudiger grafiek. De namen van de landen (en de bijbehorende waarden) zijn nu goed leesbaar.

De staven zijn in aflopende grootte gesorteerd. Dus je kunt heel snel zien dat in het Verenigd Koninkrijk de meeste vaccins zijn gegeven en in Noorwegen de minste. Merk op dat alle aantallen zijn afgerond op duizendtallen, zodat ze allemaal eindigen op 000. Dat is weinig zinvol en verspild ruimte. Daarom zijn die nullen weggelaten en is bij de horizontale as aangegeven dat je de getallen nog met 1000 moet vermenigvuldigen.

Bij een staafdiagram is er altijd ruimte tussen de staven. Daardoor is het niet meer nodig om de staven verschillende kleuren te geven. Eén kleur is voldoende. Je vermijdt zo het probleem dat je een groot kleurenpalet met even felle kleuren moet samenstellen.

Het cirkeldiagram van de Daily Mail Online heeft diverse tekortkomingen. Maar het kan nog erger. Kijk maar eens naar het cirkeldiagram hieronder. Het is een grafiek van de Gemeente Nijmegen die een dag na de gemeenteraadsverkiezingen van 21 maart 2018 op Twitter langskwam. Hij bevat diverse fouten.

De verkiezingsuitslag van de gemeente Nijmegen is weergegeven in de vorm van een cirkeldiagram. Er zijn tweebelangrijke zaken mis met deze grafiek. In de eerste plaats heeft de grafiek een driedimensionaal perspectief. Daardoor is het lastig om de verschillende sectoren met het oog te vergelijken.

De sectoren aan de voorkant (D66 en GroenLinks) lijken nog groter dan ze al zijn. Dat komt omdat dat ook de diktes van de sectoren zichtbaar zijn. Je krijgt niet de indruk dat de sector van D66 (6 zetels) kleiner is dan die van GroenLinks (10 zetels). Bij de taartpunten aan de achterkant zijn de diktes niet zichtbaar. Daardoor lijken ze kleiner dan ze zijn. Het beeld dat dit cirkeldiagram oproept, is verwrongen. Kijk maar eens naar de punten van D66 en de SP. Beide partijen hebben zes zetels, maar de taartpunt van D66 lijkt veel groter dan die van de SP.

Om een of andere onduidelijke reden liggen de sectoren niet tegen elkaar aan, maar zijn ze van elkaar gescheiden. Een dergelijke grafiek noemen we wel een geëxplodeerd cirkeldiagram. Wat dragen al die gleuven bij aan de interpretatie van de grafiek? Helaas maakt dit de interpretatie alleen maar lastiger.

Het repareren van deze grafiek betekent dat het driedimensionale karakter moet verdwijnen. Breng de grafiek terug naar een tweedimensionale vorm. Geen taart, maar een cirkel dus. En verder moeten de gleuven verdwijnen door de verschillende sectoren tegen elkaar aan te schuiven. Maar het is natuurlijk nog beter om een staafdiagram te maken.