Liever geen choropletische kaart!

Er zijn voorlopig nog geen verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk (VK). Toch worden er regelmatig opiniepeilingen gehouden. Men wil nu eenmaal graag op de hoogte blijven van mogelijke veranderingen in de politieke voorkeur. Er zijn immers verschuivingen gaande. Bij de parlementsverkiezingen in 2019 waren de Conservatieven de grootste partij (met 43,6% van de stemmen). Labour verloor behoorlijk en daalde naar 32,2%. Aan het einde van 2021 lijkt er sprake van een kentering. Volgens diverse peilingen is Labour nu de grootste partij (met 38,8% van de stemmen) en de conservatieven zijn behoorlijk gedaald (naar 33,4%). Je kunt de huidige situatie beschrijven met behulp van een tabel, maar het kan ook met een thematische kaart. Het is wel oppassen met zo’n kaart, want die kan je makkelijk op het verkeerde been zetten. Daarom mijn advies: gebruik geen choropletische kaart, maar kies (bijvoorbeeld) voor een hexagoon-cartogram.

Een choropletische kaart is een landkaart die is opgedeeld in gebieden (gemeenten, provincies, kiesdistricten), waarbij elke gebied de kleur krijgt die hoort bij de waarde van de variabele in dat gebied. Je moet oppassen met het gebruik van choropleten, want door area bias kunnen ze een verkeerd beeld geven.

De figuur hieronder bevat een choropletische kaart. Hij toont de uitkomsten van de opiniepeiling die in december 2021 werd gehouden. De kaart is op 15 december op Twitter gezet door @ElectionMapsUK. De kaart is gebaseerd op cijfers die zijn verkregen uit alle opiniepielingen in de desbetreffende maand.

Op de kaart is te zien welke partij de grootste is (en dus een zetel krijgt in het parlement). De kleur geeft de partij aan: blauw voor de conservatieven, rood voor Labour, oranje voor de Liberal Democrats, lichtgroen voor de Groenen, geel voor de Scottish National Party (SNP) en donkergroen voor Plaid Cymru (Party of Wales).

Het valt meteen op de bijna de hele noordelijk helft van de Britse eilanden geel is. Dit betekent dat in vrijwel alle Schotse kiesdistricten de SNP de grootste partij is. Alleen twee groepjes eilanden in het uiterste noorden (De Orkneyeilanden en de Shetlandeilanden) zijn oranje. Daar zijn de Liberal Democrats het grootst.

Er is iets mis met deze kaart. Hij lijdt aan area bias. De oppervlaktes van de gebieden (kiesdistricten) corresponderen namelijk niet met de aantallen inwoners. Dat zie je bijvoorbeeld heel duidelijk in Schotland dat bestaat uit grote, maar dunbevolkte, gebieden. Schotland is dus te prominent aanwezig. Ter vergelijking: de bevolkingsdichtheid in Schotland is 70 personen per vierkante kilometer. In Engeland is de bevolkingsdichtheid veel groter: 434 personen per vierkante kilometer. De conclusie moet luiden dat de Schotse kiesdistricten onevenredig veel aandacht opeisen.

Als je naar het zuidelijke deel van de kaart kijkt, dan lijkt het oppervlak van de blauwe gebieden (Conservatieven) veel en veel groter dan de oppervlakte van de rode gebieden (Labour). En dat terwijl Labour in de peiling met 38,8% meer stemmen krijgt dan de Conservatieven (33,4%).

Het tegenovergestelde effect zie je in en om Londen. De kiesdistricten zijn daar klein van oppervlak en zeer dichtbevolkt. Daarom krijgt dit gebied (dat overwegend Labour stemt) te weinig aandacht op de kaart.

Je kunt wel wat doen aan de problemen van area bias. Je tekent dan geen choropletische kaart meer, maar een ander type kaart. Dat soort kaarten worden vaak cartogrammen genoemd. Voorbeelden kun je vinden in ‘Hoed u voor choropleten’ of in ‘de choropletische gevaren van Zwarte Piet’.

@ElectionMapsUK heeft ook een alternatief voor de choropletische kaart gemaakt. Dat is een hexagoon-cartogram. Dit type kaart wordt ook wel een hexogram genoemd. Iedere regio (hier: kiesdistrict) bestaat uit een aantal hexagonen (zeshoeken). Het aantal komt overeen met de waarde van de variabele in de regio. Bij de Britse verkiezingen telt elk kiesdistrict even zwaar mee. Daarom is er één hexagoon per kiesdistrict. Je maakt dus elk kiesdistrict even groot. Dat kan de vorm van het land wel wat aantasten, maar over het algemeen blijft de globale structuur wel min of meer gehandhaafd. Het hexagoon-cartogram hieronder toont de prognoses (in december 2021) voor de Britse verkiezingen.

Als je de choropletische kaart vergelijkt met het hexagoon-cartogram, dan zie je duidelijke verschillen. Zo is het Schotse deel (het gele deel in het noorden) nu aanzienlijk kleiner geworden. De omvang ervan weerspiegelt nu het dunbevolkte Schotland. Verder is het rode (Labour) gebied rondom Londen nu aanzienlijker groter geworden. De kaart toont nu terecht de grote bevolkingsdichtheid in dit gebied. En verder is er nu in Engeland (en vooral in het noordwesten van Engeland) ook veel meer rood te zien. De verhouding rood-blauw weerspiegelt nu veel beter de uitkomst van de peiling.

Uit deze vergelijking van de choropletische kaart en het hexagoon-cartogram is wel duidelijk dat de choropletische kaart niet de juiste manier is om de uitkomsten van de peiling weer te geven.