PeilingPraktijken

De Peilingwijzer is een peiling die de peilingen voor de Tweede Kamerverkiezingen van drie andere peilers (Ipsos/EenVandaag, I&O Research en Kantar) combineert tot een soort gemiddelde peiling. De Peilingwijzer is ontwikkeld door Tom Louwerse van de Universiteit Leiden. De NOS en andere media melden regelmatig de uitkomsten van deze peiling. De uitkomsten van elke peiling worden meestal gemeld in de vorm van een staafdiagram. Zo’n staafdiagram bevat heel wat informatie en is daardoor niet altijd makkelijk leesbaar. Daarom doen we een poging een andere vorm te vinden. We experimenteren daarvoor met een dotplot.

De grafiek hierboven toont de uitkomsten (percentages) van de Peilingwijzer voor de peiling van 19 mei 2022. De gekleurde staven geven de schattingen weer voor de 17 politieke partijen. Omdat alle peilingen gebaseerd zijn op steekproeven, is er sprake van onzekerheidsmarges. Die zijn weergegeven als ‘harkjes’ aan de bovenkant van de staven. Kijken we, bijvoorbeeld naar de peiling voor Volt, dan zien we dat de onzekerheidsmarge loopt van 2,2% tot 3,6%. De grafiek bevat ook de uitslagen van de Tweede Kamerverkiezing op 17 maart 2021. Dat zijn de lichtgrijze staven. Daarmee kun je nagaan of de peiling significant afwijkt van deze verkiezingsuitslag. De uitslag voor Volt was 2,4%. We kunnen dus vaststellen dat de uitslag binnen de onzekerheidsmarges ligt. De peiling wijkt voor wat betreft Volt daarom niet significant af van de vorige verkiezingsuitslag.

Er staat best wel veel informatie in de grafiek: 17 gekleurde staven, 17 grijze staven en 51 getallen. Dat is niet zo bevorderlijk voor het overzicht en het inzicht. Daarom zou je kunnen overwegen een andere vormgeving voor de grafiek te kiezen. Als experiment maken we een dotplot van de Peilingwijzer. De dotplot is al in 1984 voorgesteld door William Cleveland. Hij deed uitgebreid onderzoek naar de beste manieren om grafieken goed en simpel te kunnen interpreteren. Eén van zijn conclusies was dat een dotplot beter werkt dan een staafdiagram.

Hieronder staat een voorbeeld van een dotplot. De gegevens uit de Peilingwijzer zijn weer gebruikt. Er is een (horizontale) stippellijn voor elk categorie (hier partij). De positie van het symbool (hier een blauwe cirkel) geeft de waarde in de corresponderende categorie aan. De categorieën (partijen) zijn geordend in oplopende grootte van het percentage stemmen. Dus de kleinste partijen staan onderaan en de grootste bovenaan. Volgens Cleveland is de interpretatie van een dotplot vooral eenvoudiger als er veel categorieën zijn.

De dotplot hierboven is een dotplot in de meest simpele vorm. Hij bevat alleen maar schattingen en geen onzekerheidsmarges. In de grafiek zijn ook geen cijfers opgenomen. En de uitslag van de vorige Tweede Kamerverkiezing ontbreekt. Toch kun je er allerlei conclusies trekken. De VVD is duidelijk de grootst partij. Verder zijn BIJ1 en 50PLUS de twee kleinste partijen. Ook is te zien dat de schattingen voor veel partijen dicht bij elkaar in de buurt liggen.

Hieronder staat nog een uitgebreidere versie van de dotplot. De punten zijn nu vervangen door onzekerheidsmarges. Die worden aangegeven met de (horizontale) blauwe lijnstukjes. Dit zijn dus de betrouwbaarheidsintervallen waarin de populatiepercentages met grote waarschijnlijkheid moeten liggen. Ook de verkiezingsuitslag is opgenomen in deze dotplot. Dat zijn de rode punten. En overal zijn cijfers erbij gezet. De grafiek is wat drukker en voller geworden, maar daar staat tegenover dat er veel informatie inzit.

Je kunt uit deze grafiek vrij simpel allerlei conclusies trekken. Zo zijn er vier partijen (VVD, D66, CDA en FvD) die in de peiling significant lager scoren dan bij de laatste verkiezingen. Die partijen zijn dus duidelijk achteruit gegaan.

Vier partijen zijn significant gestegen in de peilingen. Dat zijn GL (GroenLinks), PvdA, JA21 en BBB. Deze partijen zijn dus duidelijk vooruit gegaan.

Het betrouwbaarheidsinterval voor de VVD is duidelijk gescheiden van de betrouwbaarheidsintervallen van de andere partijen. Er is geen overlap. We kunnen dus concluderen dat de VVD significant groter is dan de andere partijen.

De uitgebreide versie van de dotplot is ook wel druk en vol, maar lijkt toch iets makkelijker te interpreteren dan het staafdiagram. Misschien toch maar eens de dotplot overwegen? Meer over het gebruik van staafdiagram, dotplot en cirkeldiagram kun je vinden in Bethlehem (2022).

Bronnen:

• Bethlehem, Jelke (2022), Het Grafiekenboek. Amsterdam, University Press, Amsterdam.
• Cleveland, William (1984), Graphical Methods for Data Presentation: Full scale breaks, dot charts and multibased logging. The American Statistician 38, pp. 270-280).
• Louwerse, Tom, (2022), Peilingwijzer. https://peilingwijzer.tomlouwerse.nl/p/laatste-cijfers.html.