Deze kromgetrokken staven kunnen je op het verkeerde been zetten
De meeste peilingen bevatten gesloten vragen. Bij zulke vragen moet je één antwoord kiezen uit een lijstje van alle mogelijke antwoorden. Om inzicht te krijgen in hoe vaak de verschillende antwoorden zijn gekozen, kun je verschillende grafische technieken gebruiken. Meestal kiest men voor een cirkeldiagram of een staafdiagram. Je kunt eventueel ook een dotplot maken. Alsof dat nog niet genoeg is, gebruikt men soms ook nog een ander type grafiek. Zie figuur 1 voor een voorbeeld. De grafiek is opgebouwd uit kromgetrokken staven. Hij heeft geen algemeen aanvaarde naam. Namen die je tegenkomt, zijn radiaal staafdiagram, cirkelvormig staafdiagram, genest donutdiagram en ringdiagram. We houden het hier op een ringdiagram.
De grafiek in figuur 1 werd gerapporteerd en geanalyseerd door Nieuwscheckers (www.nieuwscheckers.nl) . Dat is het factcheck-initiatief van de opleiding Journalistiek en Nieuwe Media van de Universiteit Leiden. De grafiek is afkomstig uit editie 2022 van de CBS-publicatie ‘Nederland in cijfers’. Meer specifiek gaat het om de antwoorden op de vraag ‘Wat doen 65-plussers online?’.
Het ringdiagram kun je zien als een soort staafdiagram dat binnenin een cirkel is getekend. Maar de lengtes van de staven geven niet meer de waarden aan. Voor die waarden moet je nu kijken naar de hoeken die de staven in de cirkel maken. In de grafiek van het CBS geeft een staaf die de hele cirkel rond gaat 100% weer, een driekwart cirkel geeft 75% weer (zie bijvoorbeeld de staaf voor e-mailen), en een halve cirkel geeft 50% weer. Zie bijvoorbeeld de 47% van televisie kijken.
Het probleem met dit ringdiagram is dat de gebruikers in de eerste plaats kijken naar de oppervlakte van de staven. En de staven aan de buitenkant hebben een groter oppervlak dan de staven aan de binnenkant. De oppervlaktes corresponderen niet met de bijbehorende percentages.
Dit verschijnsel zie je duidelijk als je de binnenste en buitenste categorieën vergelijkt. Terwijl 47% (televisie kijken) ongeveer tweederde is van 76% (e-mailen), is de staaf voor de binnenste categorie veel korter dan tweederde van de buitenste staaf.
Omdat de lengtes van de staven niet in verhouding staan tot de waarden (percentages) die zij representeren, is deze grafiek verwarrend. Als lezers namelijk niet alleen naar de hoeken in de cirkel kijken maar ook naar de oppervlaktes van de staven, dan kunnen zij de indruk krijgen dat de buitenste staven veel groter (en dus veel belangrijker) zijn dan de binnenste staven.
Er valt ook nog wel iets te zeggen over het gebruik van kleuren in de grafiek. Je hebt die kleuren nodig om de verschillende antwoorden van elkaar te kunnen onderscheiden. Alleen als je zoveel mogelijke antwoord hebt als in figuur 1, dan is het lastig om kleuren te vinden die voldoende van elkaar verschillen en toch allemaal even helder zijn. Dat probleem doet zich hier ook voor. Sommige blauwe ringdelen lijk veel op elkaar. En het zelfde geld voor de groene ringdelen.
Een ander probleempje is nog dat de grafiek de suggestie oproept dat de kromme staven achter de legenda doorlopen. Je vraagt je af waar de staven precies beginnen. Dat begin van de staven zou duidelijker weergegeven kunnen worden.
We kunnen de problemen van het ringdiagram simpel oplossen door het ringdiagram te vervangen door een simpel staafdiagram. In figuur 2 is dat gedaan.
De lengtes (en ook de oppervlaktes) corresponderen met de percentages. Er is geen verwarring meer mogelijk. Merk ook op dat alle staven dezelfde kleur hebben. Er kunnen dus geen problemen met kleuren meer optreden. Je kunt de staven eventueel wel verschillende kleuren geven, maar dat voegt weinig toe aan de interpreteerbaarheid van de grafiek.
De Nieuwscheckers van de Universiteit Leiden stellen ook voor om het ringdiagram om te zetten in een staafdiagram. Zij hebben wel kleuren gebruikt. Zie figuur 3. Het zijn dezelfde kleuren als in het oorspronkelijke ringdiagram. Ook hier geldt dat alle kleuren even helder en goed onderscheidbaar zijn.
Bronnen:
De analyse van Nieuwscheckers:
https://nieuwscheckers.nl/grafiekpolitie-cbs-gebruikt-kromme-grafiek-over-online-gedrag-65-plussers/
De publicatie van het CBS:
https://www.cbs.nl/nl-nl/publicatie/2022/36/nederland-in-cijfers-editie-2022
Reacties
Reacties zijn gesloten.
Bravo. Ik moet zeggen dat de tekst in verschillende kleuren ook moeilijk te lezen is. Dan ben ik niet eens kleurenblind.
De lijst antwoordmogelijkheden is ook wat raar. Geen informatie zoeken voor vakantie, hotel boeken, routes analyseren (of ben ik de enige bejaarde die zulke dingen doet).