Zijn de zorgkosten echt drie keer zo groot?
Op dinsdag 5 september 2023 kwam de NOS in het journaal (van 20.00 uur) met een bericht over de stijgende zorgkosten. In dit bericht werd de stijging in beeld gebracht aan de hand van een staafdiagram. Helaas bevatte deze grafiek allerlei onvolkomenheden. Daardoor wekte de grafiek een totaal verkeerd beeld van de stijging van de kosten voor langdurige zorg.
De grafiek (zie figuur 1) geeft dus een volkomen verkeerd beeld. Dat verkeerde beeld wordt veroorzaakt door gerommel met de verticale as van de grafiek. Die hoort bij 0 te beginnen, maar begint hier bij (ongeveer) 28. Je zou ook kunnen zeggen dat de onderkant van de grafiek (van 0 tot 28) onterecht is verdwenen.
De grootste fout in de grafiek is dat het staafdiagram suggereert dat de kosten voor langdurige zorg drie keer zo groot worden. De werkelijkheid is echter anders. De stijging is veel minder spectaculair, Volgens presentatrice Annechien Steenhuizen bedroegen de zorgkosten in 2023 30,5 miljard euro. En die kosten in 2027 zouden wel eens kunnen stijgen naar 34,5 miljard euro. Dat is een stijging met een factor van slechts 1,13. Dit komt overeen met een percentage van 13%.
Als je heel goed kijkt, dan zie je je dat de as ter hoogte van de waarde 28 een klein zigzag-je bevat Daarmee geeft de ontwerper van de grafiek aan dat je er een langere as bij moet denken. Het is de vraag of de gebruikers van de grafiek dit zullen opmerken. Het is een bekend probleem van grafieken met staafdiagrammen zonder nulpunt dat de verschillen veel spectaculairder lijken dan ze in werkelijkheid zijn.
In de grafiek in figuur 2 hieronder zijn de problemen gerepareerd. De verticale as begint nu keurig bij 0. Het is erg opvallend dat de staven van het staafdiagram veel minder van elkaar afwijken. De verschillen zijn maar klein. Je krijgt een heel ander beeld van de ontwikkeling van de zorgkosten. De verschillen zijn heel veel kleiner dan de grafiek van de NOS suggereert. De grafiek van de NOS is een foute grafiek en de gerepareerde grafiek is een goede grafiek.
Er zijn nog wat andere zaken verbeterd in de grafiek. De foto van presentatrice is Annechien Steenhuizen is verwijderd. Die foto voegde niets toe aan de informatie in de grafiek. Het is een vorm van chartjunk die afleidt en daarom beter kunt weglaten. Verder zijn de meeteenheden bij de assen gezet: ‘Zorgkosten (in miljard euro)’ en ‘Jaar’. En de kosten zelf (30.5 en 34.5) staan vermeld bovenin de staven van het staafdiagram.
Concluderend kunnen we zeggen dat het niet zo moeilijk is om een staafdiagram te maken. Maar doe dit wel zorgvuldig, zodat je gebruikers niet op het verkeerde been zet. Meer over goede en slechte gebieden kun je vinden in Het Grafiekenboek.
https://www.aup.nl/en/book/9789463720984/het-grafiekenboek
Vind het jammer dat je er zo’n plomp ding van maakt. Ook de verticale plaatsing van label y-as is vervelend. Voor de rest helemaal eens met je stellingen, vooral de 0-lijn.
Verder zijn die miljarden voor de gewone mens weinig betekenisvol. De menselijke maat ontbreekt zoals zo vaak. Wat betekent het voor de Nederlander(s) op persoonlijke schaal? Geen referentie/context. Getallensmijterij en Annechien erbij want NOS dus belangrijk/geloofwaardig (?)
Hier heb je wt aan. Bedankt Jelke!
Helemaal mee eens. Toch nog een opmerking De geprognosticeerde kosten in 2027 presenteren op dezelfde manier als de (hopelijk) daadwerkelijk gemeten kosten van 2023 lijkt me misleidend. Het label van de Y-as zou ik noemen de prognose van de zorgkosten.
Opnieuw bedankt, Jelke. Ik heb een opmerking die aansluit bij die van Jan Adema. De kosten voor 2023 kunnen nog niet gemeten zijn. Het gaat hoogstens om een ‘now-cast’.
De vergelijking is over een periode van vier jaar. De stijging is 13 procent over vier jaar, en iets meer dan 3 procent per jaar. Ik had graag expliciet gezien dat het reele prijzen zijn, anders is het denkelijk een daling omdat de inflatie wel eens hoger zou kunnen uitvallen.